بررسی انواع داروهای ضد اضطراب؛ کاربرد و عوارض آنها

انواع داروهای ضد اضطراب کدامند؟

می‌توان گفت که شش نوع داروی ضد اضطراب وجود دارد:

• داروهای ضد افسردگی
• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs)
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs)
• مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI)
• داروهای ضدافسردگی غیر رایج مثل بوپروپیون
• بنزودیازپین‌ها (داروهای ضد اضطراب یا آرام‌بخش)
• داروهای ضد تشنج (غیر بنزودیازپینی)
• آنتی‌هیستامین‌ (Antihistamine)
• بوسپیرون (Buspirone)
• مسدودکننده‌های بتا (Beta-blockers)

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)

SSRI ها (selective serotonin reuptake inhibitors) یعنی مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، معمولاً اولین داروهایی هستند که پزشکان برای کمک به مدیریت اضطراب تجویز می‌کنند. SSRIهای رایج شامل سرترالین (sertraline) فلوکستین (fluoxetine)، سیتالوپرام (citalopram) و اسیتالوپرام (escitalopram) هستند.

آنها بر سروتونین (یک انتقال‌دهنده عصبی که در تنظیم خلق و خو، خواب و موارد دیگر دخیل است) تأثیر می‌گذارند و به ویژه برای افرادی که افسردگی و همچنین اضطراب دارند مفید هستند. آنها اعتیادآور نیستند، اما قطع ناگهانی آنها می‌تواند منجر به علائم شدید شود، بنابراین تغییر دوز باید با روانپزشک شما در میان گذاشته شود.

متن انگلیسی:

Most people who take antidepressants will be advised to take them for at least 6 to 12 months. You should not suddenly stop taking an antidepressant without speaking to your doctor first.

ترجمه متن:

به اکثر افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند توصیه می‌شود که حداقل ۶ تا ۱۲ ماه آنها را مصرف کنند. شما نباید بدون مشورت با پزشک، مصرف داروی ضد افسردگی را به طور ناگهانی قطع کنید. (منبع)

عوارض جانبی مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)

اگرچه SSRIها ممکن است در ابتدا عوارض جانبی مانند حالت تهوع یا بی‌خوابی ایجاد کنند، اما این عوارض معمولاً در عرض ۴ تا ۸ هفته فروکش می‌کنند. عوارض جانبی رایج این داروها شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع
• افزایش وزن
• سردرد و سرگیجه
• اضطراب یا آشفتگی
• عرق کردن
• خشکی دهان
• مشکلات جنسی

عوارض جانبی به نوع داروی ضد افسردگی تجویز شده برای شما بستگی دارد. از پزشک یا داروساز خود در مورد دارویی که مصرف می‌کنید سوال کنید.

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs)

SNRIها دسته دیگری از داروهای ضد افسردگی هستند که می‌توانند افسردگی و اضطراب را درمان کنند. پزشکان همچنین ممکن است آنها را برای درمان برخی از بیماری‌های مزمن درد تجویز کنند. این داروها با کاهش بازجذب مواد شیمیایی سروتونین و نوراپی نفرین در مغز عمل می‌کنند.

انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA) خاطرنشان می‌کند که روانپزشکان SNRIها را نیز به عنوان درمان خط اول برای اضطراب در نظر می‌گیرند. با این حال، آنها در درمان اختلالاتی چون وسواس فکری-عملی به اندازه کافی مؤثر نیستند.

نمونه‌هایی از SNRIها برای اضطراب عبارتند از:

• دولوکستین (duloxetine)
• ونلافاکسین (venlafaxine)

مانند SSRIها، SNRIها هم چندین هفته طول می‌کشد تا تأثیر خود را بگذارند.

عوارض جانبی سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs)

عوارض جانبی SNRI ها مشابه SSRI ها است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• یبوست
• سرگیجه
• خواب‌آلودگی یا خستگی
• خشکی دهان
• سردرد
• افزایش فشار خون
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع
• مشکلات جنسی
• مشکلات خواب
• تعریق بیش از حد معمول
• درد معده

داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs)

داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs) دسته قدیمی‌تری از داروهای ضد افسردگی هستند. اگرچه ممکن است برای درمان افسردگی و اضطراب مؤثر باشند، اما پزشکان اغلب به جای آنها SSRI تجویز می‌کنند زیرا عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کنند. با این حال، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای ممکن است برای برخی افراد مفید باشند، به خصوص اگر سایر داروها تسکین‌دهنده نباشند.

این داروها با مسدود کردن بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین عمل می‌کنند. این امر سطح این انتقال‌دهنده‌های عصبی را در مغز افزایش می‌دهد.

نمونه‌هایی از داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای برای اضطراب عبارتند از:

• آمی‌تریپتیلین (Amitriptyline)
• ایمی‌پرامین (Imipramine)
• نورتریپتیلین (Nortriptyline)

عوارض جانبی ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs)

عوارض جانبی هر کدام از داروهای دسته TCA ها متفاوت است زیرا به روش‌های مختلفی عمل می‌کنند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:

• تاری دید
• یبوست
• مشکل در ادرار کردن
• خشکی دهان
• خواب‌آلودگی
• افزایش اشتها
• سبکی سر
• افت فشار خون پس از ایستادن
• مشکلات جنسی
• تعریق بیش از حد معمول
• لرزش
• افزایش وزن

بنزودیازپین‌ها

بنزودیازپین‌ها، مانند آلپرازولام (alprazolam)، لورازپام (lorazepam) و دیازپام (diazepam) گزینه‌های خط دوم برای اختلالات اضطراب هستند و ممکن است زمانی که حملات پانیک یا تنش شدید عضلانی برجسته هستند، در نظر گرفته شوند.

آن‌ها انتقال‌دهنده عصبی مهارکننده GABA را افزایش می‌دهند و تسکین سریع اما کوتاه‌مدتی را فراهم می‌کنند. آن‌ها در کاهش علائم فیزیولوژیکی مانند تنش و بی‌خوابی مؤثر هستند. اگرچه عموماً به خوبی تحمل می‌شوند، اما استفاده طولانی‌مدت می‌تواند منجر به وابستگی (اعتیاد) شود. آن‌ها برای افرادی که سابقه اعتیاد یا تمایلات شدید به خودکشی دارند توصیه نمی‌شوند.

عوارض جانبی بنزودیازپین‌ها

عوارض جانبی بنزودیازپین‌ها عموماً خفیف هستند و ممکن است هنگام استفاده از این داروها در دوزهای پایین، متوجه آنها نشوید.

عوارض جانبی رایج عبارتند از:

• خواب‌آلودگی
• نیمه هوشیار بودن
• سرگیجه
• از دست دادن تعادل

در دوزهای بالاتر، عوارض جانبی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• گیجی
• اختلال در جهت‌یابی
• فراموشی
• مشکلات تنفسی
• افسردگی

سایر عوارض احتمالی، که بسیار نادر هستند، شامل آشفتگی، توهم و کابوس می‌شود. کاهش دوز می‌تواند به کاهش عوارض جانبی کمک کند.

بنزودیازپین‌ها می‌توانند یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات جدید و انجام برخی کارهای جسمی و ذهنی را دشوارتر کنند. این توانایی‌ها پس از از بین رفتن اثر دارو به حالت عادی برمی‌گردند.

هنگامی که بنزودیازپین‌ها برای کمک به خوابیدن استفاده می‌شوند، می‌توانند برخی از اثرات «خماری» مانند خواب‌آلودگی صبحگاهی و روزانه را داشته باشند. در نتیجه بعد از مصرف آنها باید از کارهایی که نیاز به هوشیاری دارد (مثل رانندگی) خودداری کنید.

سایر داروهای ضد اضطراب + عوارض جانبی

• بوسپیرون یک داروی ضد اضطراب است که با تحریک گیرنده‌های سروتونین و دوپامین روی اعصاب، اضطراب را کاهش داده و در نتیجه پیام‌های شیمیایی دریافتی اعصاب را تغییر می‌دهد. برخلاف بنزودیازپین‌ها، این دارو باعث خواب‌آلودگی یا اختلال شناختی نمی‌شود و خطر وابستگی کمتری دارد و به تدریج علائم اضطراب را در طول زمان کاهش می‌دهد. عوارض جانبی بوسپیرون می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• سرگیجه
• سردرد
• حالت تهوع

برخی افراد همچنین هنگام مصرف بوسپیرون، خواب‌های عجیب یا مشکل در خوابیدن را گزارش می‌کنند.

• پرگابالین یک داروی ضد تشنج است. مانند بنزودیازپین‌ها، پرگابالین نیز عملکرد GABA را افزایش می‌دهد و این ممکن است مکانیسم اصلی آن برای کاهش اضطراب باشد. پرگابالین با کاهش جریان الکتریکی غیر طبیعی سلول‌های مغزی جهت کاهش حملات تشنج استفاده می‌شود.

همچنین در درمان دردهای مزمن ناشی از آسیب عصبی (درد نوروپاتیک) نیز تجویز می‌شود. اما مورد دیگر مصرف پرگابالین در درمان علائم اختلالات اضطرابی ،خصوصا در افرادی که به داروهای دیگر جواب نداده‌اند می‌باشد. احساس سرگیجه، خواب آلودگی، خشکی دهان، افزایش وزن، تاری دید یا دوبینی از عوارض این دارو می‌باشد.

• هیدروکسی‌زین یک آنتی‌هیستامین است که باعث آرامش می‌شود. این دارو به درمان بی‌خوابی ناشی از اضطراب و سایر بیماری‌های پزشکی کمک می‌کند.

آنتی‌هیستامین‌ها در درجه اول برای آلرژی‌ها استفاده می‌شوند، اما برخی از آنها، مانند هیدروکسی‌زین، در درمان اضطراب مؤثر بوده‌اند. هیدروکسی‌زین با مسدود کردن گیرنده‌های خاص هیستامین در مغز عمل می‌کند که به کاهش فعالیت بیش از حد در سیستم عصبی مرکزی کمک کرده و منجر به اثر آرامبخش بر بدن می‌شود.

اگرچه هیدروکسی‌زین در ابتدا برای درمان اضطراب ساخته نشده بود، اما هنوز هم می‌تواند مؤثر باشد و حتی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای استفاده کوتاه مدت درمان اضطراب تأیید شده است. یکی از مزایای هیدروکسی‌زین این است که به سرعت، ظرف 30 دقیقه، اثر می‌کند و هیچ خطر اعتیادی ندارد، که آن را به جایگزینی مؤثر برای بنزودیازپین‌ها تبدیل می‌کند.

عوارض جانبی هیدروکسی‌زین، خواب آلودگی، خشکی دهان، سردرد و سرگیجه و اختلالات گوارشی مانند تهوع یا اسهال است.

• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) دسته دیگری از داروهای ضد افسردگی هستند که معمولاً برای مواردی که سایر داروها مؤثر نبوده‌اند، در نظر گرفته می‌شوند.

MAOIها فعالیت آنزیمی به نام مونوآمین اکسیداز را کند می‌کنند که منجر به افزایش سطح سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین در مغز شما می‌شود. MAOIها با محدودیت‌های غذایی همراه هستند و ممکن است لازم باشد به دلیل عوارض جانبی احتمالی، تداخلات دارویی بالقوه را با دقت بیشتری کنترل کنید.

از جمله رایج‌ترین این داروها ترانیل سیپرومین (Tranylcypromine) و ایزوکربوکسازید (Isocarboxazid) هستند که عوارض جانبی آنها شامل كاهش فشار خون در حالت ايستاده، اسهال، آنمی(کم خونی)، تاري ديد، مشکلات جنسي، سرگيجه، سردرد، افزايش اشتها و وزن، افزايش تعريق، تهوع،‌ لرزش و ضعف، يبوست و خشكي دهان است.

• داروهای ضد افسردگی غیر رایج مانند بوپروپیون (Bupropion) هم وجود دارند که به چند روش مختلف عمل می‌کنند و در هیچ یک از دسته‌های ذکر شده در بالا قرار نمی‌گیرند. مکانیزم اثر این دارو هنوز مشخص نیست ولی احتمالا به عنوان مهارکننده بازجذب نوراپی نفرین و دوپامین کار می‌کند. بوپروپیون بر سیستم اعصاب مرکزی تاثیرات زیادی دارد و برای مصرف آن باید به تداخلات دارویی توجه کرد.
• مسدودکننده‌های بتا معمولاً برای بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های قلبی، مانند فشار خون بالا و درد قفسه سینه تجویز می‌شوند. از آنجایی که می‌توانند علائم جسمی مانند تعریق، لرزش و تپش قلب را کاهش دهند، مسدودکننده‌های بتا به عنوان داروی اضطراب، کاربرد خارج از برچسب دارند.

کاربرد خارج از برچسب به این معنی است که پزشک دارویی را برای شرایطی تجویز می‌کند که در ابتدا برای آن در نظر گرفته نشده است. (پزشکان معمولاً این کار را بر اساس شواهد و قضاوت حرفه‌ای انجام می‌دهند.)

نحوه عملکرد مسدودکننده‌های بتا با مسدود کردن آدرنالین (هورمونی که هنگام احساس اضطراب یا عصبی بودن آزاد می‌شود) است. آنها حتی می‌توانند از قبل برای کاهش لرزش و اضطراب قبل از موقعیت‌ها یا رویدادهایی که باعث عصبی شدن می‌شوند (مانند سخنرانی در جمع) مصرف شوند.

مثلا کسی که از پرواز می‌ترسد، می‌تواند قبل از سوار شدن به هواپیما یک مسدود کننده بتا مصرف کند تا به آرامش اعصاب خود کمک کند. نمونه‌هایی از مسدودکننده‌های بتا پروپرانولول (propranolol) است.

عوارض جانبی احتمالی بتا بلاکرها عبارتند از:

• سردی دست و پا
• افسردگی
• خستگی
• افت فشار خون
• تنگی نفس
• مشکلات خواب
• مشکلات جنسی

افراد مبتلا به آسم باید از مصرف بتا بلاکرها خودداری کنند. افراد مبتلا به دیابت باید آنها را با احتیاط مصرف کنند و در مورد خطرات احتمالی با روانپزشک مشورت کنند.

پرکاربردترین دارو برای اضطراب چیست؟

رایج‌ترین نوع دارویی که برای اختلالات اضطرابی تجویز می‌شود، SSRIها، مانند اسیتالوپرام است که به عنوان درمان خط اول هستند و در مقایسه با سایر انواع داروهای ضد افسردگی، مانند MAOIها، عوارض جانبی نسبتاً کمتری دارند.

بهترین داروی اضطراب با کمترین عوارض جانبی چیست؟

انتخاب بهترین دارو برای اضطراب با کمترین عوارض جانبی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اینکه چه دارویی با کمترین عوارض جانبی بهترین عملکرد را داشته باشد، به علائم خاص فرد، سابقه پزشکی و پاسخ به دارو بستگی دارد. مشورت با روانپزشک تجویز کننده دارو برای تعیین مناسب‌ترین دارو برای اضطراب شما در شرایط خاص ضروری است.

درمان‌های خانگی برای اضطراب

چندین استراتژی وجود دارد که می‌توانید در خانه برای کمک به کاهش علائم اضطراب خود امتحان کنید. همچنین می‌توانید علاوه بر مصرف دارو، آنها را انجام دهید.

ورزش

طبق گفته انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA) ورزش می‌تواند به کاهش استرس و افزایش حس کلی تندرستی شما کمک کند. ورزش به تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی معروف به اندورفین کمک می‌کند. این انتقال‌دهنده‌های عصبی، مسکن‌های طبیعی بدن شما هستند و همچنین می‌توانند به بهبود کیفیت خواب شما کمک کنند.

حتی جلسات کوتاه ورزشی (حدود ۵ دقیقه در هر بار) می‌تواند در بهبود خلق و خوی شما مؤثر باشد.

مدیتیشن

داشتن زمان‌های ۱۵ دقیقه‌ای سکوت و مدیتیشن برای تنفس عمیق و تمرکز می‌تواند به آرام کردن اضطراب شما کمک کند. می‌توانید به موسیقی گوش دهید یا یک کلمه انگیزشی (مثل مانترا) را به طور منظم تکرار کنید.

بابونه

نوشیدن چای بابونه یا مصرف مکمل بابونه ممکن است به کاهش علائم اضطراب کمک کند.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ با تمرکز بر افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، نشان داد شرکت‌کنندگان که روزانه سه بار مکمل ۵۰۰ میلی‌گرمی بابونه مصرف می‌کردند، کاهش اضطراب متوسط ​​تا شدید را گزارش کردند.

بو کردن روغن‌های آروماتراپی (رایحه درمانی)

طبق یک بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۲۳، بو کردن روغن‌های آروماتراپی رقیق شده ممکن است به کاهش اضطراب کمک کند. نمونه‌هایی از روغن‌های ضروری برای تسکین اضطراب عبارتند از:

• اسطوخودوس
• یاس
• بهار نارنج
• بابونه

اجتناب از کافئین

گاهی اوقات، کافئین ممکن است باعث شود احساس اضطراب و نگرانی بیشتری کنید. اجتناب از کافئین می‌تواند به برخی افراد در کاهش اضطرابشان کمک کند.

برخی فعالیت‌های دیگر نیز می‌تواند در کاهش اضطراب موثر باشد. یوگا یا تای‌چی، تلاش برای مدیریت استرس در زندگی و اختصاص دادن وقت برای فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند خواندن کتاب، دیدن یک فیلم یا حمام گرم می‌تواند کمک کند. صحبت با یک دوست، عضو خانواده یا درمانگر مورد اعتماد و حل مشکلاتی که شما را آزار می‌دهند نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.

در صورت امکان، این رویکردها باید ابتدا و قبل از داروها امتحان شوند. با این حال، هنگامی که رویکردهای غیر دارویی امکان‌پذیر نیستند یا کمکی نمی‌کنند، مشورت با روانپزشک و استفاده از داروها می‌توانند تسکین‌دهنده باشند.

داروهای گیاهی زیادی نیز برای درمان اضطراب مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. نمونه‌هایی از داروهای گیاهی که در مطالعات بالینی برای درمان اضطراب استفاده شده‌اند عبارتند از:

• گل ساعتی
• گل راعی
• سنبل الطیب (والریانا افیسینالیس)
• تیانین (موجود در چای سبز)
• بابونه (ماتریکاریا رکوتیتا)
• بادرنجبویه (ملیسا افیسینالیس)
• گل سرخ

برخی مطالعات بالینی نشان می‌دهند که برخی از داروهای گیاهی ممکن است علائم اضطراب را کاهش دهند. با این حال، بسیاری از این مطالعات بالینی کوچک هستند و نمی‌توان با قاطعیت آنها را تایید کرد.

بیماران باید قبل از خوددرمانی علائم اضطراب با داروهای گیاهی، با روانپزشک و داروساز خود مشورت کنند. داروهای گیاهی جایگزینی برای درمان استاندارد اضطراب نیستند و ریسک‌هایی مانند تداخل با داروها (مثل سنبل‌الطیب با بنزودیازپین‌ها) وجود دارد.

برخی از مکمل‌های غذایی نیز در مطالعات بالینی کوچک اثرات مفیدی نشان داده‌اند. نمونه‌هایی از مکمل‌هایی که ممکن است برای کاهش علائم اضطراب مؤثر باشند عبارتند از:

• ال-لیزین (L-Lysine)
• ال-آرژنین (L-Arginine)
• ال-تیروزین (L-Tyrosine)
• ال-فنیل‌آلانین (L-Phenylalanine)
• اسیدهای چرب امگا ۳
• سلنیوم (Selenium)
• منیزیم (Magnesium)
• ویتامین C

درمان‌های جایگزین

یک نوع رایج درمان اضطراب، روان درمانی با رویکرد شناختی رفتاری (CBT) است. این روش به افراد کمک می‌کند تا با تجزیه و تحلیل آنچه ممکن است باعث اضطراب آنها شود، افکار و رفتارهای خود را تغییر دهند. به نظر می‌رسد CBT نوعی درمان مؤثر برای اختلالات اضطرابی است.

رویکردهای درمانی بسیار دیگری وجود دارد و آنچه برای یک نفر مناسب است ممکن است برای شخص دیگری مؤثر نباشد. افراد ممکن است بخواهند انواع مختلفی را امتحان کنند تا زمانی که آنچه را که برای آنها مؤثر است پیدا کنند.

چه زمانی با پزشک تماس بگیریم

بهتر است هر کسی که علائم اختلال اضطراب را تجربه می‌کند، با روانپزشک تماس بگیرد. آنها ممکن است درمان، دارو یا ترکیبی از هر دو را توصیه کنند. برای تشخیص اختلال اضطراب، روانپزشکان معمولاً معاینه فیزیکی انجام می‌دهند تا هرگونه بیماری زمینه‌ای را بررسی کنند و از فرد در مورد علائمش سوال می‌پرسند.

آنها همچنین ممکن است ارزیابی روانشناختی انجام دهند و علائم فرد را با معیارهای انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM-5) برای اختلالات اضطرابی مقایسه کنند.

توصیه‌ای از دارو دات کام به شما

اگر دچار نوعی اختلال اضطرابی هستید، بهتر است اول از راه‌های خانگی و استراتژی‌های مدیریت اضطراب استفاده کنید. چرا که مصرف دارو می‌تواند برای شما نگران کننده یا ناراحت کننده باشد. عموما ترس از وابستگی به دارو، تاثیرات ناخواسته و تحمل عوارض جانبیِ احتمالی، اصلی‌ترین دلایل این نگرانی‌هاست. اما گاهی ارزش رفع علائم شدید اضطرابی از همه اینها بیشتر است.

مشورت با یک روانپزشک حرفه‌ای و پیگیری مدوام برای تغییر دوز یا تغییر دارو می‌تواند شما را به بهترین انتخاب و بهترین نتیجه برساند.